Arbeidsbelasting

Politieke column

De werknemer, de freelancer, de zelfstandige en de directeur-grootaandeelhouder zijn van hetzelfde laken een pak. Ze zijn weliswaar in de vormgeving een ander pakje, maar alle pakjes hangen uiteindelijk samen aan de kapstok van de arbeid. Het veelbesproken zelfstandigengedoe is niet langer een fiscaal probleem door die kapstok voortaan de grondslag voor belastingheffing te maken.

Een dergelijke brede arbeidsbelasting biedt vervolgens perspectief om veel belastingplichtigen uit de aangifte inkomstenbelasting te gooien. Met (nieuwe) voorheffingen kan de fiscale inkomensverplichting voor freelancers en zelfstandigen grotendeels automatisch worden afgewikkeld. Met dit idee koppel ik verschillende columns aan elkaar (NLF-P 2023/42). Het doel is een efficiënter belastingstelsel bewerkstelligen, althans het aandragen van creatieve ingevingen daarvoor.

Loondoorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming, pensioenopbouw en zelfs de verzekeringsplicht voor de werknemersverzekeringen zijn hete hangijzers in het publieke debat. Echter, het zijn uiteindelijk geen fiscale problemen die de Belastingdienst zouden moeten gijzelen. Het fiscale verschil is relatief eenvoudig oplosbaar. Laten we dat dan ook doen.

Verschillende uniformeringsoperaties hebben de belastingen vastgeklonken aan de sociale premies. Het onderscheid tussen loon (premieplicht) en ander arbeidsinkomen (geen premieplicht) heeft daardoor betekenis. Dit bestaande onderscheid moet je ofwel aan de voorkant oplossen door de premiegrondslag te wijzigen. In dat kader heb ik al eens een fiscalisering van alle premies bepleit als een ultieme gelijkschakeling, want de sociale premies zijn mijns inziens in de kern gewoon belastingen. Of de oplossing ligt aan de achterkant met een terugbetaling van onterecht ingehouden premies. Eerlijk gezegd, is er sowieso al een terugkrabbelende beweging op het uniformeringsconcept. Denk bijvoorbeeld aan de verplichte private aanvullende verzekering (WW en WGA) met de bijhorende premie.

Oftewel, volgens mij is er vooruitgang te boeken door een stapje terug te doen. Mijn inzet is een brede uniforme belastingheffing op arbeidsinkomsten met voorheffingen op de leest van de huidige loonheffing. Zakelijke opdrachtgevers van zelfstandigen en freelancers houden over het arbeidsdeel van de factuur – desnoods behoudens enkele limitatief omschreven kostenposten – deze arbeidsbelasting in en dragen deze af. Met afbouw van de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling en met minder, of een forfaitaire kostenaftrek convergeert de fiscale positie van zelfstandigen en werknemers steeds verder. Zodra het onderscheid in fiscale zin nagenoeg geheel weg is, kan ook de loonheffing officieel worden omgezet naar een brede arbeidsheffing.

Is daarmee nou het hele ‘zzp-probleem’ opgelost? Welnee, dat zeker niet. Door het boeltje gelijk te trekken voor de belastingheffing is handhaving voor de Belastingdienst echter wel weer goed te doen. Op dit moment liggen er voorstellen ter internetconsultatie om na het noodgedwongen handhavingsmoratorium de handschoen weer op te kunnen pakken. Welbeschouwd kan de Belastingdienst er wederom helemaal niets mee.

Van wat nu al grijs is, is nog eens opgeschreven dat het grijs is. Op het niveau van elke arbeidsrelatie blijven daardoor ook in de nabije toekomst oeverloze discussies plaatsvinden over inbedding, gezag en ondernemingsrisico. Een nieuw moratorium dreigt. En wie krijgt daarvan de schuld? De dienst die niet handhaaft.

Het lastige dossier van de arbeidsmarkt laat zich natuurlijk niet zomaar oplossen. Daarvoor zijn de belangen veel te groot. De sociale partners zitten niet met een gelijke insteek in de wedstrijd. En ook de Haagse departementen kibbelen onderling kittig door. Een echte inhoudelijke oplossing is er niet, en dus blijft de onuitvoerbare praktijk bestaan.

Daarom moet het ministerie van Financiën nu een eigen plan op de formatietafel droppen. Geen infantiele bouwstenen, maar een heus eigen bouwwerk om de Belastingdienst uit de winterslaap te halen. De dienst moet weer effectief brullen, en doorbijten. Het gebakkelei over de hete hangijzers in het arbeidsdomein is aan anderen. Fiscaal gaan we lekker onze eigen weg. De bijbehorende inzet daarbij is evident: invoering van een arbeidsbelasting.