Zoveelste werkgroepje

Politieke column

Vereenvoudiging van het belastingstelsel leidt zelden tot een vereenvoudiging. Verschillende beleidsinhoudelijke en politieke krachten zijn daar de reden voor. Een vaak wat minder genoemde oorzaak is de wijze waarop in politiek Den Haag fiscaal beleid onder de loep wordt genomen.

Het is altijd zo’n beetje hetzelfde groepje dat in dezelfde constellatie op basis van hetzelfde format iets met een sloot en de oude koeien doet. Het verrast zelden. Vernieuwend is het evenmin. Het zou mooi zijn als eens buiten de bestaande kliek creatieve geesten worden gerekruteerd. Creatievelingen zijn echter eigenwijs en eigengereid, en dat past niet.

Onlangs las ik weer over een nieuw initiatief voor vereenvoudiging van het belastingstelsel. Het demissionaire kabinet heeft hiervoor een ambtelijk werkgroepje gelanceerd. Bob de Bouwer is ook weer van de partij, want het gaat over ‘bouwstenen’. Over de infantiliteit van deze aanvliegroute zal ik me niet nogmaals druk maken (NLF-P 2023/23). Het werkgroepje gaat een ‘syntheserapport’ fabriceren. Zucht.

De samenstelling van de werkgroep is gelijk al een mispeer. Bij het ministerie van Financiën en de Belastingdienst werken slimme en capabele fiscalisten, die beleid en uitvoering goed weten te combineren. Oh nee, sorry, die een ‘synthese’ weten te bewerkstelligen. Enfin, ik acht hen goed in staat zinvolle ideeën over ons belastingstelsel te bedenken. Zet er een paar kwibussen van buiten bij. Ik zou zeggen: zeker een hoogleraar met twee petten, gewoon om te laten zien dat je lak aan de moraal hebt. Dan wordt het nog wat.

Maar niets daarvan natuurlijk. Want o jee als er een echt goed idee ontstaat. De ambtelijke evenwichtsbalk vereist vertegenwoordigers van drie andere departementen (Algemene, Economische en Sociale Zaken), omdat deze invloed (willen) hebben op het sociaaleconomische overheidsbeleid. Op politiek niveau opereert deze vierhoek (soms zeshoek), dus moet er in een ambtelijk werkgroepje kennelijk dezelfde afvaardiging zitten. Kennis en kunde over de merites van ons belastingstelsel is niet echt een selectiecriterium.

Helemaal raar is de deelname van het Centraal Planbureau (CPB) en De Nederlandsche Bank (DNB) aan de fiscale beraadslagingen. Eerstgenoemde zijn de rekenmeesters die voorgenomen belastingbeleid achteraf toetsen op de budgettaire gevolgen (certificering ramingen). Als je aan de voorkant actief mee delibereert over belastingbeleid tast dat de geloofwaardigheid van de certificering van ramingen natuurlijk aan. Iets met de slager en de keuring van het eigen vlees.

En de bankiers van DNB kan ik al helemaal niet plaatsen. De centrale bank heeft als taak om de financiële stabiliteit te waarborgen. Al zou ik die doelstelling zeer breed interpreteren, dan nog ben je bij een ambtelijk werkgroepje over fiscale bouwstenen toch wel echt ver naast de pot aan het piesen.  

Dit zoveelste werkgroepje gaat het zoveelste rapport opleveren en voor de zoveelste keer gaat dit hem niet worden. Hoe ik dat nu al weet? Ben ik met mijn voorspellende Kaagbelasting – jaja, die pak ik nog een keertje mee – opeens overmoedig geworden? Zeker niet. Maar om een uitkomst te vernieuwen moet je ook de selectie eens vernieuwen.

Vorige maand presenteerde de ambtelijke studiegroep begrotingsruimte een rapport voor het nieuwe kabinet. De ambtenaren hameren daarin op stringent begrotingsbeleid. Ze zien eigenlijk nul budgettaire ruimte voor de komende kabinetsperiode en bepleiten zelfs een forse budgettaire besparing. Een belastingverhoging ligt daarmee in het verschiet. Bovendien worden de strikte fiscale begrotingsspelregels al in de steigers gezet voor een nieuw kabinet.

Wie er allemaal in die studiegroep zaten? Laat ik het zo zeggen: de vertegenwoordigers van die studiegroep lijken wel heel erg op de vertegenwoordigers van het fiscale werkgroepje. Deze ballast slaat de inventiviteit bij voorbaat morsdood. Het zoveelste ambtelijke werkgroepje gaat ons belastingstelsel niet verbeteren, niet verder brengen en al helemaal niet vereenvoudigen.