Pinguïn en ijsbeer

Politieke column

Gelukkig heeft de wanstaltige kliklijn van het ministerie van Financiën niets inhoudelijks opgeleverd, zo bleek op Prinsjesdag. Burgers en belangenclubs werden vorig jaar opgeroepen fiscale constructies te verlinken. De 53 klikspanen droegen echter geen bruikbaar materiaal aan. En dat is goed nieuws. Ik ben geen voorstander van constructies, maar ik haak echt af zodra we belastingbeleid baseren op matennaaiers.

Prinsjesdag stond dit jaar in het teken van de Troonrede van een advocaat-generaal. De A-G serveerde in zijn conclusie de herstelwet voor box 3 genadeloos af. Het op macroniveau berekende gemiddelde rendement kan beleggers en andere niet-spaarders nog steeds duperen, indien hun werkelijke rendement significant lager is. Volgens de A-G is daarom een ‘gemiddeldebelasting grondrechtelijk een onbegaanbare weg’. De jurist wenst dat de Hoge Raad zich duidelijk uitspreekt richting ‘statistibete politici’. Naast de herstelwet staat daarmee ook de huidige overgangswet voor box 3 te wiebelen.

Publicatie van de conclusie op de maandag voorafgaand aan de derde dinsdag van september verraadt een overschot aan ijdelheid. Het schrijfseltje was al ruim twee weken gereed, maar na het arrest op kerstavond door de Hoge Raad is een conclusie op de ‘day before’ door de A-G wel een momentje hoor. Ergens is het hilarisch dat serieuze fiscalisten zich zo verliezen.

Tegelijkertijd verrast het inhoudelijk niet. De oude box 3 werkte prima, hoewel het fictieve rendement van 4% op enig moment te hoog werd. In plaats van dat percentage te verlagen, begon de wetgever als een koe te knutselen. En toen ging het mis. En niet zo’n beetje. Curieus natuurlijk dat belastingstaatssecretaris Van Rij als senator de knutselarij hekelde, maar nu als bewindsman zelf ook de bietenbrug lijkt op te gaan. Voor de gerenommeerde fiscalist is dat een afgang.

Het is merkwaardig dat de wetgevingsjuristen en beleidsambtenaren de juridische kwetsbaarheden van hun geknutsel aan box 3 kennelijk niet zien. Althans, ze weten het wel, maar nemen het voor lief in de wetenschap dat er een ander belang is. Want als we naar de btw kijken, is Financiën opeens juridisch wel weer messcherp.

De politieke wens voor een btw-nultarief voor groente en fruit is namelijk vakkundig door de citruspers gehaald. Wat is nu het mooiste bezwaar tegen deze stimuleringsmaatregel? Jawel, de juridische houdbaarheid. Zelfs de landsadvocaat is ingeschakeld om een advies te geven over het btw-nultarief. Het advies leest fantastisch weg. Tsja, er is het risico op rechtszaken. Het onderscheid tussen een komkommer (nultarief) en een komkommersalade met zout en mayonaise schijnt niet gemaakt te kunnen worden. Het demissionaire kabinet durft het niet aan.

Box 3 en een btw-nultarief zijn als de pinguïn en de ijsbeer. De een leeft op het zuidelijk halfrond, de ander in het Noordpoolgebied. De fiscale wetgever maakt een dubieus onderscheid tussen spaarders en beleggers. De handhaving is lastig en de juridische kwetsbaarheid evident. Een risico op rechtszaken? Nee geen risico, die rechtszaken zijn er. De hele machine loopt vast, maar struisvogeltje trekt aan de touwtjes. Diezelfde wetgever wil daarentegen geen onderscheid maken tussen een komkommer en een komkommersalade. Want het is niet te handhaven en juridisch kwetsbaar, want o jee als er een paar rechtszaken komen.

Waarom gelden er hier andere spelregels? Het simpele antwoord: centjes. De juridische houdbaarheid is ondergeschikt aan het belang van de schatkist. Een wijziging van box 3 mag geen budgettaire gevolgen hebben. Om die reden moet minder belasting voor spaarders coûte que coûte worden opgevangen door beleggers meer belasting te laten betalen. Aan de andere kant kost een btw-nultarief op groente en fruit tussen de € 550 en € 950 miljoen, en daarvoor is geen budgettaire ruimte beschikbaar. Zullen we de pinguïn en ijsbeer bij elkaar zetten?